Chùa Quỳnh Lâm – Danh lam cổ tự xứ Đông
Trong lịch sử, Quỳnh Lâm là ngôi chùa lớn nổi tiếng và có quá trình khởi dựng, trùng tu trải dài suốt các triều đại từ thời Lý, Trần, Lê, Nguyễn…
Quỳnh Lâm tự xưa và nay, dù ở thời nào vẫn là một danh thắng xứ Đông, đem lại sự trải nghiệm đặc biệt cho du khách mỗi khi tìm về.
Chùa Quỳnh Lâm là di tích có giá trị quan trọng thuộc Khu di tích Quốc gia đặc biệt nhà Trần tại Đông Triều, có những giá trị to lớn đối với Phật giáo Trúc Lâm và Phật giáo Việt Nam, giá trị tinh thần đối với người dân Quảng Ninh nói riêng, cả nước nói chung.
Có lịch sử huy hoàng với nhiều giá trị lớn cả về kiến trúc, nghệ thuật nhưng trải qua những biến cố lịch sử, chùa đã dần trở thành phế tích và hoàn toàn bị phá hủy, chỉ còn lại mặt bằng nền móng vào khoảng giữa thế kỷ 20.
Chùa được xây dựng vào thời Lý Thần Tông, do nhà sư Nguyễn Minh Không khởi dựng. Chùa Quỳnh Lâm nổi tiếng vì nơi đây vào thời Lý, nhà sư Không Lộ đã cho đúc một pho tượng Di Lặc bằng đồng cao sáu trượng (khoảng 20m) từng được coi là một trong “An Nam tứ đại khí.”
Đến thời Trần, do có vị trí là cửa ngõ kết nối trung tâm Phật giáo Yên Tử, Ngọa Vân, Hồ Thiên với các ngôi chùa khác trong vùng và các chùa ở vùng đồng bằng Bắc Bộ nên chùa được mở rộng và đầu tư xây dựng thành một trung tâm Phật giáo quan trọng.
Các vị tổ là Trần Nhân Tông, Pháp Loa, Huyền Quang đều đã về tu ở chùa. Năm 1329, Quỳnh Lâm trở thành “Đệ nhất danh lam cổ tích của nước An Nam.”
Chùa Quỳnh Lâm được cho có lịch sử khởi dựng từ thời Lý và có các trùng tu lớn vào các thời Trần, Lê, Nguyễn.
Tấm bia “Trùng tu tái tạo Tiên Du sơn đệ nhất Quỳnh Lâm tự” trước tam quan hiện nay cho thấy lịch sử hàng ngàn năm của chùa.
Tấm bia này cao 2,46m, rộng 1,53m dầy 0,25m, vốn được dựng vào thời Lý, đến thời Lê Trung hưng, khi trùng tu chùa, người ta đã gọt bỏ một phần họa tiết hoa văn và toàn bộ minh văn của tấm bia này để khắc lại. Đây là một trong những tấm bia lớn nhất của thời Lý hiện còn ở Quảng Ninh.
Trải bao thời gian, mưa nắng, chiến tranh, chùa đã trở thành phế tích vào giữa thế kỷ XX. Ngôi chùa hôm nay mới được khôi phục trở lại và hiện là một trong những ngôi chùa gỗ lớn vào bậc nhất ở khu vực phía Bắc, được xây dựng từ hơn 1.500m3 gỗ lim.
Sự bề thế, nguy nga của chùa Quỳnh thể hiện qua quần thể 3 toà điện lớn với tổng diện tích lên tới hơn 1.000m2, được dựng lại trên nền móng chùa xưa, với những vật liệu truyền thống, có sự nối tiếp, chọn lọc.
Ngôi điện lớn ngoài cùng là Thích Ca Phật điện, ngoài nhiều cột gỗ lớn, còn có hai cột gỗ ngọc am rất quý với đường kính hơn 100cm, có mùi thơm tự nhiên đặc trưng rất dễ chịu. Toà Di Lặc phật điện nằm ở giữa, thờ Tam thế Phật. Toà Lưu ly phật điện nằm ở phía sau cùng. Nơi đây có điểm nhấn là bức tượng Phật ngọc Thích Ca Mâu Ni trọng lượng khoảng 3,5 tấn, cao 2,2m được Tập đoàn Vingroup cung tiến với trị giá khoảng 20 tỷ đồng.
Chùa Quỳnh Lâm xưa ngoài tượng Di Lặc được xem là An Nam tứ đại khí còn rất nổi tiếng với gác chuông chùa. Công trình nay được xây mới trên vị trí nền móng cũ, với khung kết cấu bằng gỗ lim. Đặc biệt, chiếc chuông bằng đồng lớn treo tại đây có niên đại 200 năm, được đúc khi trùng tu, tôn tạo chùa vào thời nhà Nguyễn.
“Sân chùa Muống, ruộng chùa Quỳnh” ý nói về của cải, ruộng đất rộng lớn của chùa. Giờ đây dù diện tích không còn được như vậy nữa nhưng chùa Quỳnh vẫn có khuôn viên rất rộng rãi với nhiều loại cây xanh bóng mát.
Quanh vườn chùa, du khách có thể ngắm nhìn các di vật xưa của chùa còn sót lại, giúp du khách thêm nhiều xúc cảm. Nhiều nhất là các chân tảng, bậc thềm đá từ thời Lý, Trần, Lê, trong đó có hai cối quay bằng đá là một phần của tòa cửu phẩm liên hoa ở Quỳnh Lâm và một bệ chân tảng hoa sen rất lớn thời Lê Trung hưng…
Nguyên Hương
