Gặp môi trường đạo hạnh, tánh tuệ sẽ nẩy mầm
Đi qua những ao sen cuối hạ, nhìn những đóa sen rụi tàn mới thấm “nỗi đau” của bậc thánh nguyện vì chúng ta mà trở lại bể khổ trầm luân. Chợt nhớ Thái tử Tất Đạt Đa từ trong nhung lụa vương quyền nhận ra cái hữu hạn đời người liền buông thế sự, trở thành bậc đại trí.
Đầy ắp những câu hỏi tại sao đời sống ngày được nâng lên, lại nảy sinh quá nhiều vấn nạn xã hội. Điển hình như y học đang phát triển tột bậc, con người vẫn mắc rất nhiều bệnh quái gở và bệnh viện mọc lên càng nhiều. Nói một cách đơn giản, bởi con người ngày càng đánh mất nền tảng về mặt tinh thần.
Trước hết, nền tảng đạo đức phải được gây dựng từ nhỏ, thậm chí cần giáo dục từ lúc còn thai nhi như cái nhìn sáng suốt của bậc thánh hiền xưa. Khoa học hiện đại phần nào phát hiện ra lý này, cho thấy mỗi ngày trong bào thai bằng hàng triệu năm tiến hóa sinh vật, để thấy một ngày giáo dục thai nhi bằng rất nhiều năm đứa bé lúc sinh thành. Nền tảng đạo đức có từ lúc còn thai nhi sẽ giúp sinh mệnh đó giữ được phẩm chất cốt tủy của đời người, luôn hướng đến hai chữ Hòa Bình từ nghĩa hẹp cho đến nghĩa rộng là đối lập với Chiến Tranh, hóa giải mọi xung khắc. Đức Đạt Lai Lạt Ma từng khuyên mọi người hành thiện, hướng đến một thế giới bình đẳng bao dung, đúng như thông điệp cổ đức từng dạy: “Chúng ta cùng là con người, không phân quốc gia, chủng tộc, tôn giáo, đều phải bình đẳng thương yêu lẫn nhau”.
Khoa học thừa nhận: con người được cấu thành từ vật chất (thân xác, sự dung hợp của tứ đại) và phi vật chất (tâm, ý/thức…). Một hành động của thân bao giờ cũng xuất phát từ cội tâm rồi mới dẫn lên trí, trí sẽ phát lệnh chân tay miệng tạo tác.
Cổ học: “Bậc quân tử nhất định phải khiến cho ý niệm của bản thân mình được chân thành”. Con người trang bị các triết lý khác rồi mới quay trở lại trang bị triết lý nhân sinh là vòng vèo, nhiều khi lạc mất đường về rồi biết đâu chẳng còn thời gian?
Ngài Lạt Ma là một trong ba người được xếp hàng thánh nhân của thế kỷ thứ 20 – “bậc thầy tâm linh vĩ đại của nhân loại” đã nói: “Chúng ta sanh ra và tái sanh trong vô số kiếp. Có thể mỗi chúng sanh đã từng là cha mẹ của chúng ta trong một đời này hay đời khác”. Đạo làm người ai không trọng chữ Hiếu. Cổ nhân dạy: “Vạn ác dâm làm đầu, trăm thiện hiếu trước tiên”.
Từ ngàn đời đạo làm người chữ Hiếu vẫn luôn được tính điểm cao nhất. Tình yêu thương luôn có đạo đức làm nền. Chúng ta vẫn thường tách rời đạo đức và trí tuệ, thực tế xét cả phương diện khoa học hiện đại thì đạo đức và trí tuệ vốn là một, hay nói khác đi, trí tuệ dẫn nguồn sáng từ đạo đức, góp phần kiến tạo môi trường văn minh chung. Thử hỏi nếu người các bộ quyền lực mà thấm nhuần lễ nghĩa, liệu có tham nhũng, làm thiệt hại của công; bởi ngay chữ “tham” tự nó đã đi ngược nghĩa đạo đức rồi. Một người sống trái đạo đức mà biểu hiện cao nhất ở bất hiếu, theo đạo dưỡng sinh đông y, thường liên quan trực tiếp đến những bệnh hiểm; và sự lành bệnh xét ở y đạo, phải bắt nguồn cho quá trình ngược về với tâm đạo.
Có câu chuyện thời đức Phật: Một lần Ngài dừng lại bên đống xương khô và lạy, đệ tử hỏi nguyên do, Ngài nói đây là cha mẹ ta các đời trước; rồi giảng, xương to và trắng là của người cha, xương nhỏ và thâm là đàn bà bởi mẹ vắt kiệt sữa và máu cho con… Nhiều người bây giờ lớn lên trôi tuột theo dòng đời kiếm tiền dưỡng thân, tưởng về xây cho cha mẹ ngôi nhà lớn, thuê người cung phụng hàng ngày của ngon vật lạ – là hiếu. Nhìn nhận thêm ở một người mang danh đạo đức song tới đâu cũng bị người ta chửi mắng (tất nhiên là chửi mắng có lý do), ấy chẳng phải bất hiếu?, bất nghĩa với tổ tông dòng tộc. Còn với người sống chân thành, luôn giúp đỡ động viên mọi người không phân biệt thân sơ…, cha mẹ nở mày nở mặt, chẳng phải thuận hiếu.
Một đứa trẻ sinh ra tâm như tờ giấy trắng. Lúc tích lũy nghiệp chưa thức giấc, nếu gặp môi trường đạo hạnh, tánh tuệ sẽ nẩy mầm. Còn gặp môi trường không tốt, các chủng tử sẽ bám rễ làm vỏ bọc vô minh. Trẻ em đương thời mấy tuổi đầu đã không thể rời máy tính và thích chơi di động, tâm vọng loạn với muôn trò gồm cả vũ khí hiện đại tối tân. Mười đứa trẻ đang ăn thứ gì, ta thử ngửa tay xin chúng miếng nhỏ, bao đứa sẽ cho, bao đứa khư khư giữ chặt và hét lên? Nếu cha mẹ từ nhỏ dạy trẻ cho thì lớn lên, trừ hao chí ít chúng cũng không lấy của ai. Khoa học cũng đồng thuận với lý đạo, rằng thông minh trí tuệ được sinh ra từ nền tảng Hiếu kính, Nhân đức, Bi mẫn.
Ngày xưa cha mẹ thường thuần thục rồi làm mẫu mực cho con học theo Đệ tử quy, nên con lợi lạc cả 3 nền tảng ấy. Phương pháp giáo dục này cũng khá đơn giản, mà hiệu quả không ngờ. Cứ vài ngày cha mẹ cùng con học một điều, thuộc rồi hành, hành rồi mới học tiếp câu khác. Lúc cha mẹ vừa thấy con đang không nghe lời chẳng hạn, liền nhẹ nhàng hỏi “cha mẹ gọi… thì sao con nhỉ?”; và nó sẽ đọc ra “Cha mẹ gọi, lập tức vâng/ Cha mẹ sai, phải làm ngay”. Lúc đã thực hành nhuyễn, câu này trở thành đức tính, rất hiệu quả mà cha mẹ chẳng nhọc công gì với con; bởi chính lúc đứa trẻ đọc ra là tự câu đó đã giáo huấn nó, cộng với niệm lực thánh gia hộ sẽ tự có sức nhiếp phục đứa trẻ.
Hay những câu khác trong Đệ tử quy: “Cha mẹ dạy, cung kính nghe/ Cha mẹ trách, phải thừa nhận; Thân bị thương, cha mẹ lo/ Đức hạnh kém, cha mẹ tủi; Khi nói năng, trước tín nhiệm/ Không lừa gạt, không nói dối; Phàm là người, đều phải thương/ Chung một cõi, một địa cầu”, …
Bậc hiền thánh là người thấy đến ý nghĩ của ta vừa khởi sinh trong tâm, các ngài thông minh gấp triệu lần người phàm nên tuân theo lời họ mà dạy con dĩ nhiên lợi vô biên. Song cha mẹ nào kiên trì dạy con như vậy khi chính họ không làm được, thế nên sự dạy con cũng ngang bằng lừa dối, đứa trẻ sớm muộn cũng thấy ra nên chỉ tuân phục bằng mặt mà không bằng lòng; những thói hư của cha mẹ lớn lên nó sẽ học theo cho đúng như vậy, thậm chí còn vượt xa. Thật ra “dạy con từ thuở lên ba” đã là muộn.
Cổ thánh khuyên dạy từ trong thai nhi – thai giáo. Điều này người đời nay khó tin, may có khoa học chứng minh vớt vát phần nào. Dạy con từ trong thai là trọng yếu. Bởi thai nhi biết ghi nhận, sự ghi nhận sâu sắc nhất, ấn tượng nhất và gần như tạo nên lực làm nền, thôi thúc nó trọn đời. Thai nhi được nghe thiện, tánh giác vốn sẵn sẽ được khai dẫn; đứa trẻ từ trong thai học được sự nhiệm mầu của diệu âm cuộc sống, rất khó lầm lạc và khổ não về sau.
Nhụy Nguyên
